Elk jaar gaan zo’n twee miljoen Nederlanders op vakantie naar Frankrijk. Eenmaal terug thuis wordt nog vaak nagepraat over zo’n vakantie: “Het is daar zo mooi”, “Prachtige dorpjes met heerlijke tuinen”. Dan bedoelen ze niet alleen de fraaie tuinen van Versailles en andere groots en minder groots aangelegde kasteeltuinen, maar vooral ook de eenvoudige dorpstuinen die je overal in het land bij gewone huizen ziet.
Maar wat is er dan zo mooi aan die tuinen? Ik heb wel een idee. In de zeventien zomervakanties die ik fietsend doorbracht op het Franse platteland heb ik er aardig wat gezien. Oké, niet in alle departementen tref je overal het gevoel van het rijke zonnige zuiden aan, maar in de meesten toch wel.
Wat is het geheim van de Franse tuin?
Kun je zelf ook zo’n stukje vakantie rondom het huis maken?
Wat me ooit opviel is dat vakantiegangers na terugkomst verwoed hun tuin beginnen op te ruimen, aanharken, poetsen en al kijkend naar doe-het-zelf tuinprogramma’s op televisie al snel verzuchten dat een tuin een dure en bewerkelijke aangelegenheid is. Het heeft jaren geduurd voordat ik het een met het ander verbond en tot de conclusie kwam:
Vergeet perfectie
Veel Nederlanders zoeken hun perfectie in het perfect in orde houden van hun tuin: geen onkruid, geen groen tussen de tegels, geen groene aanslag en geen versleten of oud aandoende zaken.
In Frankrijk ziet men dat anders. Welbeschouwd lijkt perfectie daar te bestaan uit de juiste mate van natuurlijk ontstane imperfectie. Je kunt met 20% van het werk bovendien 80% van de zaken regelen.
Juist in het loslaten van het idee dat alles perfect zou moet zijn zitten kansen om de nadelen van de ‘Nederlandse’ tuin – werk en kosten – aan te pakken:
Geen haast
Nee helaas, een tuin ontstaat niet vanzelf, maar planten hebben wel tijd nodig om te groeien en die tijd kun je niet bij het tuincentrum kopen. Veel planten worden alleen echt mooi als ze jaren op dezelfde plek staan. Dat geldt zeker voor alle klimplanten. Op het Franse platteland heeft men uiteraard geen haast. Tijd geeft je ook de kans om met kleine planten en met van familie en vrienden gekregen plantjes te beginnen, waardoor je flink op de kosten kunt besparen.
Laat bestaan wat goed is
Als je een tuin begint heb je kans dat daar al wat staat. Je kunt er voor kiezen om alles weg te halen en je eigen plan te trekken, maar je kunt ook een deel van het oude laten bestaan. Dat dwingt je dan wel tot aanpassing van het plan. Soit. Met wat geluk maak je van die oude planten die een last leken te zijn de absolute eyecatcher – l’accroche-regard – van de tuin, want in het oude zit vaak de meeste couleur locale.
De sering stond er al.
Vermijd overdaad
Moeilijk voor de kleine Nederlandse tuinen natuurlijk, maar als je de ruimte hebt is het een overweging waard om het aantal (soorten) planten beperkt te houden. Het is minder werk bovendien. Persoonlijk is dit mij niet gelukt, maar dat terzijde.
Geef de planten de hoofdrol
De pracht van een Franse tuin zit hem niet in de tegels, de meubels of de accessoires. Het zijn eerst en vooral de planten.
Laat de stijl van je tuin een beetje aansluiten bij het huis, je wijk en de streek
In Nederland wordt soms het omgekeerde gekozen, maar in de typische Franse dorpen kiest men toch voor harmonie met de omgeving.
Haal die verharding weg
Verharding is het ontbreken van tuin. Als je in de stad woont en geen keuze hebt dan zijn potten en bakken een oplossing maar het mooiste is toch om te genieten van wat de lokale bodem te bieden heeft. Met wat geluk, zoals bij mij, is dat een rijke bodem. Die bodem hoef je dan ook niet af te graven of vol te storten met andere bodem of stenen. Dat scheelt weer een hoop werk en geld.
Pas je aan aan de bodem
Dat is wel een vrij heftige. Bodems verschillen. Planten die het hier in de omgeving goed doen kunnen in een andere streek in Nederland doodgaan van ellende voor de zomer voorbij is.
Verdiep je daar dus in en pas je plantenkeuze aan. Rondlopend in je omgeving kun je meestal wel zien wat het bij jou in de buurt goed doet.
Als het een bodem is die afwijkt van het gemiddelde, zoals hier in Zuid-Limburg, dan heb je bij lokale kwekers meer kans om planten te vinden die blij worden in jouw tuin dan in de grote gestandaardiseerde tuincentra. Bij een zure veenbodem kom je uiteraard bij andere planten uit.
De Salieplant met een doorsnede van ruim een meter voelt zich hier opperbest.
Gras is dat spul wat er groeit als je regelmatig maait
Het gazon is een heel flinke post als het om besparen op tuinwerk aankomt. De Fransen maaien het af en toe en daarmee is het zo’n beetje gedaan. Ik zeg nu niet dat je helemaal niet meer moet verticuteren, kalken, composteren en bemesten maar is het nodig voor het perfecte imperfectionisme? De tuininsecten zijn je bovendien dankbaar.
Ga voor eenvoud
Als een Franse dorpsbewoner het met een kromme spijker en een stuk draad kan oplossen dan doet hij dat. Gebruik wat je hebt en hou het eenvoudig.
Onze – inmiddels begroeide – omheining bestaat uit palen waar rasters met krammen opgespijkerd zijn, meer niet. De (gerecycled kunststof) palen staan bovendien direct in de grond, zonder beton, gewoon diep genoeg.
Laissez-faire
Laat groeien wat er bij jou wil groeien. Geniet van wat er wil groeien, maar trek ook de conclusie als het niet lukt. Laat planten ook groeien waar en hoe ze graag groeien, ook al is dat niet per se zoals jij dat gedacht had. We hebben nu eenmaal niet alles in de hand.
Laat het maar groen, roestig en oud worden en laat wat gras groeien in tussen de stenen.
Veel planten gaan ook aanmerkelijk langer mee dan ‘officieel’. Andere planten blijken na een kwijnende periode in een pot uiteindelijk heel gelukkig in de volle bodem.
Werk samen met de natuur
Egels en marters zijn je helpers, net als vogels en kikkers. Raak niet in paniek als je een insect ziet. Gebruik bestrijdingsmiddelen alleen als laatste oplossing, bedenk dat die middelen meestal veel meer verwijderen dan alleen datgene wat je wilt verwijderen.
Gelukkig zijn egels dol op naaktslakken. Steenmarters eten ratten met huid en haar. Kleine vogels en lieveheersbeestje ontdoen je struiken van luizen. Kikkers eten weer ander kriebelspul. Vleermuizen, bijen, hommels, metselbijen en sluipwespen zijn ook je helpers.
Maak doorgangen voor egels en marters; Franse tuinen hebben geen hoge dichte schutting. Als je de doorgangen van de juiste grootte maakt kunnen egels en marters er wel door, maar de hond van de buren niet.
De egel en de steenmarter kunnen de tuin in via een van de openingen in de hoeken.
Geef zaailingen een kans
Ja, wat is onkruid en wat is kruid? De grens is betrekkelijk. In onze tuin staan een aardig aantal planten die vanzelf zijn aan komen waaien. Onnodig te zeggen dat ze het goed doen. Laat iets nieuws dus eens een tijdje staan om te kijken wat het wordt.
Het spul langs het pad kwam vanzelf.
Koop overblijvende planten
Dat scheelt je elk jaar een hoop werk, en geld ook! Het is een genot om te zien wanneer in de lente de planten opnieuw beginnen en de grauwe situatie van februari langzaam verandert en tegen eind mei een kleurrijk geheel is geworden zonder, dat je daar iets voor hebt hoeven planten. In potten kunnen planten die in de winter naar binnen moeten, al kun je kleinere niet-winterharde planten in de inmiddels zeldzame vorstperiodes prima beschermen met een emmer, een doos of een plastic zak.
Pas een beetje op met woekerende planten zoals munt, al valt het gewoeker in sommige stevige bodems zoals de Zuid-Limburgse löss erg mee. Onze munt belandt meestal al een stuk eerder in de thee.
Gemakkelijk: ruim in de winter niet alle bladeren op. De laag bladeren beschermt de wortels en bollen van de overblijvende planten en houd je bodem vochtig en levend, waar je het jaar erna veel plezier van zult hebben.
Zet er eetbare planten bij
Niet zelden is de overgang tussen tuin en moestuin in Frankrijk arbitrair. Een fruitboom is immers ook mooi, net als een druivelaar, bessenstruiken en allerlei keukenkruiden. De niet winterharde versies zet je in potten bij de keukendeur.
Dus eigenlijk hoef je, behalve snoeien en het weghalen van uitgebloeide bloemen, niet veel te doen.
Onderweg, thuis en buiten 