Elektrisch naar je vakantiebestemming vliegen is nog heel ver weg, dus verkeersvliegtuigen zullen nog een behoorlijk lange tijd op kerosine vliegen.
Kerosine is een aardolieproduct. Bij verbranding van kerosine worden de koolstofatomen in de kerosine omgezet in CO2 dat samen met de uitlaatgassen van de vliegtuigmotor vrijkomt.
Op zich valt daar niks aan te doen; je kunt de CO2 niet met een soort net uit de lucht vissen of zo.
Maar je zou kunnen zeggen dat je ergens anders hiervoor kunt compenseren. Dat noemt men CO2-compensatie of klimaatcompensatie (Bron 1). Het gaat dan meestal om het aanplanten van bomen. Dat klink dan wel logisch, want de bomen die aangeplant worden kunnen de door het vliegtuig uitgestoten CO2 opvangen en in hout omzetten, waardoor het niet meer in de lucht zit. Het maakt niet uit dat de CO2-moleculen die de bomen opvangen niet dezelfde moleculen zijn als die het vliegtuig heeft uitgestoten, want die moleculen zijn identiek.
Waar het echter fout gaat is zowel met de tijd als met de ruimte.
Tijd
Aardolie is miljoenen jaren geleden ontstaan doordat stervende organismen zich op de zeebodem ophoopten, dit sediment opgesloten raakte en onder hoge druk en temperatuur zuurstofloos omgezet werd tot aardolie. De CO2 die door de organismen uit de atmosfeer was gehaald raakte zo opgesloten in de bodem, tot op het moment dat wij het er weer uithaalden om er een eind mee te gaan vliegen.
Als je die situatie wilt herstellen moet je niet alleen bomen aanplanten maar ze vooral ook laten staan en wel net zo lang tot die bomen weer opnieuw omgezet zijn in aardolie. Miljoenen jaren dus. Onmogelijk? Inderdaad. Niet te doen.
Op zich is dit artikel hiermee al af want het tijdaspect is voldoende om de titel van dit artikel te dekken. Ook het aspect ruimte zal ik echter bespreken.
Ruimte
Je kunt beweren dat je op zijn minst zo lang de bomen in het aangeplante bos rechtop staan hebt gecompenseerd.
Ja dat klopt. Het betekent wel dat dit bos tot in de eeuwigheid gereserveerd is voor het feit dat je nu met een vliegtuig gevlogen hebt. Je mag het niet kappen. Het oppervlak van de aarde dat in gebruik is voor CO2-compensatie van vliegtuigen die ooit gevlogen hebben kan alleen maar groter worden. Er mag bovendien vóórdat het compensatiebos werd aangeplant ook geen bos gestaan hebben want anders ben je het bos aan het gebruiken voor dubbele compensatieboekhouding want bossen die gekapt zijn moeten natuurlijk sowieso al herplant worden om een beetje aan een duurzame wereld te werken. Die kun je niet toerekenen aan een andere CO2-uitstoot.
Verder moet je van bos weten dat het bos CO2 vastlegt totdat het volgroeid is. Daarna is de CO2-uitstoot van het rottende hout even groot als de CO2-vastlegging van de groeiende nieuwe bomen. Na ruwweg een jaar of 100 is deze situatie wel bereikt. (3)
Is een flink bos dan niet genoeg?
Dat is een lastige. Volgens Bron 2 bedroegen de CO2-emissies van de Nederlandse brandstofafzet in de luchtvaart 30 miljoen ton CO2 in 2017. Nu bevat volgens Bron 3 één kilo droog hout een hoeveelheid koolstof om 1,72 kilo CO2 op te kunnen nemen. (Dat het gewicht aan CO2 meer is dan het gewicht aan koolstof komt doordat de zuurstofatomen van het CO2 een groot deel van het gewicht bepalen.)
Om 30 miljoen ton CO2 op te vangen zou je dus 30 / 1,72 = 17,4 miljoen ton hout moeten maken … en bewaren … alleen in Nederland … elk jaar. In Bron 3 lees ik dat in Vlaanderen een natuurlijk bos 640 ton CO2 per hectare heeft opgeslagen en een duurzaam beheerd bos 217. De reden dat in een duurzaam beheerd bos minder CO2 is opgeslagen is dat de bomen geoogst worden voordat ze op maximale hoogte en omvang zijn en dus gemiddeld kleiner zijn.
De situatie in Nederland zal niet veel anders zijn dus als we een uitgaan van deels natuurlijk gelaten bos en deels duurzaam beheerd bos hebben we 425 ton CO2 per ha. Volgens dezelfde bron duurt het 35 jaar voordat die bossen volgroeid zijn.
Dat betekent dat als we het vliegverkeer van de komende 35 jaar, bij een veronderstelde nulgroei (!), willen compenseren we 17,4 miloen tot x 35 jaar = 609 miljoen ton CO2 moeten opslaan in bos dat we vandaag aan moeten planten. Met 425 ton per ha is dat 609.000.000 / 425 = 1.433.000 ha = 14.328 km2.
Het totale landoppervlak van Nederland bedraagt 33.700 km2, dus je zou vandaag ongeveer de helft van Nederland moeten reserveren voor nieuw aan te planten bos, waarbij je uiteraard de huidige bossen (3500 km2), parken en natuurgebieden waar CO2 is opgeslagen ongemoeid moet laten.
Die gebieden mag je dan nooit meer ergens anders voor gebruiken, ook niet voor compensatie van andere CO2-uitstoot, terwijl de CO2-uitstoot van het vliegverkeer maar een deel van de totale uitstoot is.
Bovendien geldt zoiets voor elk welvarend land waarbij het voor veel landen veel lastiger is om op eigen gebied bos te laten groeien; het klimaat voor snelle houtproductie is in Nederland gunstier dan in veel andere landen.
Moeten we dan geen bossen aanplanten?
Natuurlijk wel. Maar was toch al een goed idee, mits het enigszins natuurlijke bossen zijn.
Maar in een ver land is er toch genoeg plaats om bossen aan te planten?
O ja! En het is nodig ook, want de ontbossing gaat in hard tempo voort. Om herbebossingsprojecten echter tevens toe te schrijven aan CO2-compensatie voor vliegverkeer is echter een boekhoudkundige truc waar de natuur niet intrapt. Je herbebost voor bosherstel óf je herbebost voor CO2-compensatie. Niet beide.
Ik kan het bos toch gebruiken om duurzaam hout te produceren?
Natuurlijk, en je moet het doen ook. Maar bedenk dat als je de CO2 in dit hout wilt laten meetellen voor de compensatie van het vliegverkeer je gedurende miljoenen jaren zult moeten voorkomen dat het gaat rotten want in rottend hout wordt het koolstof weer omgezet in CO2. Dat gaat dus niet lukken want zo lang gaan houten bouwwerken niet mee.
In theorie zou je het geproduceerde hout kunnen opslaan in de bodem op een zuurstofloze plek, maar ik denk niet dat een realistische omweg is.
En biologische en synthetische kerosine dan?
Dat zijn ook wel logische ideeën. Waar ze denk ik fout op gaan is de hoeveelheid. Biologische kerosine wordt geproduceerd van landbouwgewassen en met een toenemende wereldbevolking die ook snel rijker wordt is het beslag op landbouwgebieden toch al vrijwel volledig.
Synthetische kerosine wordt geproduceerd door middel van duurzaam geproduceerde energie. Voor de hand liggend daarvoor zijn wind- en zonne-energie die over zijn op momenten dat er te veel van wordt geproduceerd voor direct gebruik, zoals in de zomer. Ik heb een vermoeden dat de berekening van de hoeveelheid zonnepanelen en windmolens die nodig zijn om alle synthetische kerosine en andere energie die de wereld nodig heeft op te wekken een frustrerend groot getal oplevert, maar dat is iets voor een ander blogartikel. Kladberekeningen daarvoor heb ik al eerder gemaakt.
Bronnen:
1: nl.wikipedia.org/wiki/Klimaatneutraal#Klimaatcompensatie
2: Uitbeijerse, G.C.M. & H.D. Hilbers (2018), Ontwikkeling luchtvaart en CO2-emissies in Nederland. Factsheet voor Omgevingsraad Schiphol, Den Haag: PBL.
3: www.ontbossingvlaanderen.org/hoeveel-CO2-vangt-een-boom-en-bos-o
Onderweg, thuis en buiten 